Małoletni a polska ustawa transplantacyjna
Polska ustawa transplantacyjna także uzależnia pobranie narządów od osoby małoletniej od zgody obojga rodziców lub opiekuna prawnego/opiekunów prawnych. Ustawa transplantacyjna nie określa wieku dziecka, od którego można pobrać organy ex mortuo. Pomimo, iż na świecie praktyka pobierania organów od dzieci i niemowląt, w tym płodów ludzkich, jest rozpowszechniona, w Polsce jest to rzadkością.
→ Lubisz wersję papierową? Zajrzyj tutaj ←
Osoby małoletnie mają ograniczoną zdolność wyrażania zgody na przeszczep, ponieważ młodzi ludzie (dzieci) są mało doświadczeni życiowo, mogą być nieświadomi powagi bycia dawcą, a decyzja o podjęciu transplantacji zawsze musi być świadoma. W świetle przepisów polskiej ustawy transplantacyjnej dawcą przeszczepu ex vivo może być tylko osoba pełnoletnia, mająca pełną zdolność do czynności prawnych. Wyjątkiem od tej reguły jest treść art. 12 ust. 2, zgodnie z którym dawcą może być także małoletni. Możliwe jest to jedynie w przypadku, gdy zachodzi bezpośrednie niebezpieczeństwo utraty życia, a niebezpieczeństwa takiego nie można uniknąć w inny sposób, niż przez dokonanie przeszczepu szpiku lub komórek krwiotwórczych krwi obwodowej i tylko jeżeli nie spowoduje to dającego się przewidzieć upośledzenia sprawności organizmu dawcy.
W tym przypadku biorcą może być wyłącznie rodzeństwo (w tym rodzeństwo przyrodnie) dawcy, a przedstawiciel ustawowy małoletniego musi wyrazić zgodę na zabieg. Gdy małoletni ma ukończone lat 13, konieczna jest także jego zgoda. Sąd orzeka na wniosek przedstawicieli ustawowych kandydata na dawcę, po wysłuchaniu małoletniego i zasięgnięciu opinii biegłego psychologa, a w przypadku małoletniego powyżej lat 16 – również na jego wniosek. Do wniosku dołącza się orzeczenie lekarskie stwierdzające, że pobranie szpiku nie spowoduje dającego się przewidzieć upośledzenia organizmu dawcy.Warto w tym miejscu wskazać na przepisy prawa respektujące autonomię osoby małoletniej, o ile osoba ta ukończyła 16 lat. W myśl art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty, lekarz może przeprowadzić badanie lub udzielić innego świadczenia zdrowotnego, z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, po wyrażeniu zgody przez pacjenta. Jeżeli pacjent jest małoletni, wymagana jest zgoda jego przedstawiciela ustawowego, a gdy pacjent nie ma przedstawiciela ustawowego – zezwolenie sądu opiekuńczego (art. 32 ust. 2). Zgodę na przeprowadzenie badania może także wyrazić opiekun faktyczny (art. 32 ust. 3). Gdy pacjent ukończył 16 lat, wymagana jest także jego zgoda (art. 32 ust. 5). Jeżeli jednak małoletni, który ukończył lat 16, sprzeciwia się czynnościom medycznym, poza zgodą jego przedstawiciela ustawowego lub opiekuna faktycznego albo w przypadku niewyrażenia przez nich zgody, wymagane jest zezwolenie sądu opiekuńczego (art. 32 ust. 6). Także zgodnie z art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 6 listopada 2008 r. o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, pacjent, w tym małoletni, który ukończył 16 lat, ma prawo do wyrażenia zgody na przeprowadzenie badania lub udzielenie innych świadczeń zdrowotnych przez lekarza. Ma on również prawo do wyrażenia sprzeciwu co do udzielenia świadczenia zdrowotnego, pomimo zgody przedstawiciela ustawowego lub faktycznego. W takim przypadku wymagane jest zezwolenie sądu opiekuńczego (art. 17 ust. 3).
